MİTOLOJİ SAHNESİNDE KADINLAR

Resmi ideoloji, görüş, tarih, adına ne derseniz deyin, dünyanın hatta evrenin erkeklere ait olduğunu, her şeyin ondan var olduğunu kafamıza kaktığı için cesur kadınlarla ancak “Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar, Cadılar” gibi “gayrı resmi” kitaplar sayesinde tanışabiliyoruz.

YAZI: Burak SOYER
soyerbrk@gmail.com

“Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar ve Kadınlar”, mitolojinin ataerkil tarihine kafa tutan, cesur, bilge, zeki, savaşçı kadınlarının özellikle az tanınanlarına ya da hiç tanınmayanlarına yer vererek mitolojinin aralanması, hatta sonuna kadar açılması gereken bir kapısına omuz veriyor.

“Çok uzun bir zamandan beri mitolojilerde erkeklere odaklanılmaktaydı: tanrılar, kahramanlar ve geleneksel olarak erkek savaşçılar üzerinde durulurken onlarla birlikte yer alan kadınlardan çok az söz edilmekteydi. Öte yandan, aslında mitolojiler, her zaman tanrıçalara ve kadın kahramanlara, hatta ‘canavar’ olarak nitelenen yaratıklara saygılı oldular ama bu günümüzdeki ataerkil anlayışa yansımıyor. Bu kitapta Jenny ve Genn tüm dünya mitolojilerindeki kadınları ele alırken en ünlü tanrıça ve kadın kahramanların bile daha az bilinen nitelikleri üzerinde durarak popüler mitoloji antolojilerinde çok az dile getirilen öyküleri aktarıyor. Tıpkı eğlenceli ve kolay ulaşılabilen Ancient History Fangirl podcast’ında yaptıkları gibi, Jenny ve Genn geleneksel Batı görüşünün ötesine geçip bu kadınların sesini duyurmak için özel bir çaba gösteriyorlar. Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar, Canavarlar Amaterasu’dan İştar’a ve Kali’den Mami Wata’ya kadar sizi tüm sevdiğiniz tanrıçalarla tanıştıracak,” diyor Let’s Talk About Myths, Baby! podcast’in sunucusu Liv Albert, Say Yayınları’ndan Ekin Duru çevirisiyle çıkan “Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar, Canavarlar” adlı kitapta.

Söylediklerinin hiçbirinde haksız değil. Bunun sebebinin tarihsel ve toplumsal bir arka planı var elbette: Mitoloji de tarihe tabii olduğu için ve resmi tarih de “erkekler” tarafından yazıldığı için kadınların bu “sahnede” boy göstermesi pek “kitapta yazılan tarihle” ters düşecekti. Bu yüzden mitolojide Athena, Lilith, İsis, Medusa gibi tanrıçalar dışında pek bir bilgimiz yok. Çünkü resmi ideoloji, halklara, kültürlere, tarihe ve insanlara mâl olmuş kadınlar hakkında bunu istemiyor. Ama “Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar, Canavarlar”, bu betonarme görüşü yıkmaya niyetli, o çabayla yazılmış ve hedefi de tam on ikiden vuran bir kitap.

Denizkızları, mazlumlar, kahraman cadılar…

Kitap, “Tanrıçalar”, “Kahramanlar” ve “Canavarlar” olarak üç bölüme ayrılmış. İlk bölüm “Tanrıçalar”daki kadınlar genellikle doğal dünyanın birer yansımasını temsil ediyor. Japonya’nın gökyüzü ve güneş tanrıçası Amaterasu, köle isyanlarının tarihini yazan Suriyeli denizkızı tanrıçası Atargatis, Afrika’nın ve Afro-Karayipli Denizkızı Tanrıçası ve Yılan Terbiyecisi Mami Wata gibi. Bir de zevk, sefa âlemine düşkün, seks ve cinsellikle ilgilenen, ne istediklerini bilen ve onların peşine düşmekten kaçınmayarak “erkek mitolojisine” kafa tutan Musika’ların seks, ayyaşlık, ve eğlence tanrıçası Huitaca, Antik Mezopotamya’da savaş ve seksin sakallı tanrıçası İştar gibi…

Kitabın “Kahramanlar” bölümünde ise gerçek savaşçılar, kendilerine ithaf edilmiş birer öyküsü olan, anaç kadınlar yer alıyor. Ataerkilliği yıkan efsanevi Somali Kraliçesi Arawelo, Eski Yunan Savaşçısı, aynı zamanda bir atlet ve Argonot olan Atalanta, Kartaca’nın kurucusu Dido mitolojinin kahraman kadınlarından sadece birkaçı.

Son bölüm olan “Cadılar”a ayrı bir parantez açmak gerekiyor. Zira malum “cadı” nitelemesi tarihin hiçbir döneminde ve hatta günümüzde iyi niyetle kullanılmadı. Ancak yine “tarihçilerin yazmadığı tarihte” yazana göre; La Llorona ve Alcha Kandicha gibi halklarını sömürgecilerden kurtaran, Medusa ve Geyik Kadın gibi de zalimleri alaşağı ederek onların güçlerini mazlumlara veren “kahraman cadılar” mevcut örneğin. Bizim bunların hiçbirinden haberimiz yok çünkü yinelemek pahasına bir kez daha yazalım: Resmi ideoloji, görüş, tarih, adına ne derseniz deyin, dünyanın hatta evrenin erkeklere ait olduğunu, her şeyin ondan var olduğunu kafamıza kaktığı için bu cesur kadınlarla ancak “Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar, Cadılar” gibi “gayrı resmi” kitaplar sayesinde tanışabiliyoruz.

Şair, yazar, hikâye anlatıcısı, metin yazarı ve Ancient History Fangirl podcast’inin ortak yaratıcısı Jenny Williamson’la aynı podcast’in diğer yaratıcısı ve araştırmacı yazar Genn McMenemy’nin birlikte hazırladığı “Dünya Mitolojisinde Kadınlar: Tanrıçalar, Kahramanlar ve Canavarlar”, bizi mitolojinin ve dolayısıyla da günümüzde birçok konunun esin kaynağı olan cesur, savaşçı, bilge, zeki ve daha birçok meziyete sahip kadınlarının dünyasına sokuyor.